ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ

20/03/2013……  /.../2017

 Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΧΡΕΟΣ

Η πολεοδομία είναι - Ένα από εκείνα τα κομμάτια των οργανωμένων κοινωνιών (ως μία ακόμα κατ’ ανάγκη συνθήκη) που ισχυρίζεται ότι, εκπροσωπεί μια συνεκτική ολότητα και τείνει να επιβληθεί ως καθολική ερμηνεία και οργάνωση της κοινωνικής ζωής, με αποτέλεσμα να κρύβει την πραγματική κοινωνικοπολιτική διεργασία (σύστημα) που τη γέννησε και την οποία συντηρεί. Αν δεχτούμε τον ισχυρισμό της πολεοδομίας περί συνεκτικής ολότητας (όπου στη πορεία μπορούμε να της προσδώσουμε ένα τεχνοκρατικό , κοινωνικό, αισθητικό, κ.λπ.) χαρακτήρα, αυτομάτως μπαίνουμε στην υπηρεσία ενός πολιτικού ψέματος το οποίο a priori αποδεχόμαστε. Η πολεοδομία δεν έχει «πολιτειακή» υπόσταση γιατί υποστηρίζει μια κατ’ ανάγκη κοινωνική συνθήκη κι όχι μια «συνθήκη κατά το φυσικό»: δηλαδή αυτό που προάγεται (σε νοήμονα όντα) από τη φύση και πρωτοστατεί των κοινωνικών λειτουργιών. Η πολεοδομία εργάζεται νομοθετώντας πάνω στη παθογένεια της σύγχρονης κοινωνίας και διατείνεται ότι μεριμνά της χωροταξίας για να εξυπηρετεί σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες. Έτσι στη πορεία των γεγονότων, ένα κυρίαρχο πολιτικό φαινόμενο κρύβεται πίσω από μια κοινωνιολογική ετικέτα που αποδέχεται ως αναπότρεπτο το τρόπο ζωής που έχει οριστεί ως «σύγχρονος». Αυτή η ερμηνευτική γνώση, ως αφοσιωμένη αποδοχή του ορισμού «σύγχρονος» αποσιωπά το ιδίωμα του «σύγχρονου» ως μη «φυσικού» - κατά την ανθρώπινη και κοινωνική εναντίωση υπό το προκάλυμμα της θετικιστικής ερμηνείας, προς το οριζόμενο ως φυσικό από τη φύση κι όχι λόγω της φύσης των πραγμάτων. Μέσα λοιπόν στην ερμηνεία των γεγονότων που αφορούν το πολίτη, ενδεχομένως και το παρόν κείμενο και ο αναγνώστης του να είναι ενταγμένοι στο μη αληθές, κάτι το οποίο όμως συνιστά χρέος.

Το πολιτικό, ως πρακτική συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων που προκύπτουν από τη συμπεριφορά αυτή ως πολιτική, θέτει σα στόχο τη διαφύλαξη ή τον μετασχηματισμό ή την ανατροπή του υπάρχοντος κράτους. Αυτό συμβαίνει είτε από τη πλευρά των κυβερνώντων είτε από τη πλευρά συγκεκριμένων λαϊκών ομάδων είτε ακόμη και μεμονωμένων ατόμων.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       Το φυσικό από τη φύση, αντιτίθεται στο πολιτικό σύγχρονο, ως πολιτική πράξη που λαμβάνει υπ' όψη της ότι η ίδια η φύση είναι πολιτική - κατά την έννοια ότι δεν συνίσταται αιτία που να επεξηγεί τις φυσικές δημιουργίες ως πολιτικές, αλλά ως έργα που υπερβαίνουν τους πολιτικούς κανόνες οποιασδήποτε συμπεριφοράς.  Η φύση ως πολιτική προϋπάρχει του ανθρώπινου ως πολιτικού. Γενέτειρα όλων των παραγώγων, εκ της αισθήσεως,  διατείνεται για ένα πολιτικό, εκ της φύσεως αισθητικό, που αντιμάχεται το εκ του ανθρώπου πολιτικό ως αισθητική του θεάματος.                                         

Η ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ  ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΙΝΕΙΤΑΙ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΧΡΕΟΣ.

Το χρέος ως αρχέτυπο είναι παιδί κοινωνικών κριτηρίων και ανάγεται στο δείκτη που σημαδεύει τις χαμηλές τάξεις στην κοινωνία, εκεί που το πρωταρχικό όνειρο βαδίζει μαζί με τη «κάθεξη»: την επιθυμία για κοινωνικό κύρος αγοράζοντας χρέος. Ο εκτεινόμενος εαυτός κινητοποιείται από το άγχος του κενού εαυτού.Ο Byung-Chul Han τεκμηριώνει το πώς "ο σύγχρονος σκλάβος έχει σε μεγάλο βαθμό επιλέξει ο ίδιος την υποδούλωσή του", προκειμένου να εξασφαλίσει την ελάχιστα ενδιαφέρουσα και απολύτως κενή επιβίωσή του. Ακριβώς όπως η "κοινωνία της πειθαρχίας" του Φουκώ παράγει τρελούς και εγκληματίες, στη σύγχρονη πόλη παρά το γεγονός ότι οι αληθινές αλυσίδες έχουν εκλείψει, παρατηρούμε να δημιουργείται ένας νέος τύπος σκλάβου: είναι ο άνθρωπος που υποβάλλει τον εαυτό του σε εθελοντική εξάντληση. Η έννοια αυτή (του νέου τύπου σκλάβου) υποβοηθούμενη από την ψευδαίσθηση της "ελευθερίας επιλογής", παράγει κουρασμένους, αποτυχημένους και καταθλιπτικούς ανθρώπους. Δηλαδή χρέος.                                                                                                                    

ΟΙ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΩΣ ΧΡΕΟΣ  

Τον Απρίλιο του 1961 στο Παρίσι, μια έκθεση πολεοδομίας με τίτλο, «Το αυριανό Παρίσι», στην πραγματικότητα υποστήριζε τα μεγάλα συγκροτήματα που είχαν ήδη χτιστεί ή επρόκειτο να χτιστούν μακριά και πέριξ της πόλης. Μια διδακτική περιήγηση σκόπευε κατ’ αρχήν να πείσει τον κόσμο (ιδιαίτερα τους εργαζόμενους) ότι, όπως αποδεικνύουν κάποιες αναντίρρητες στατιστικές, το Παρίσι είναι η πιο ανθυγιεινή και ακατάλληλη για κατοίκηση απ’ όλες τις πρωτεύουσες του κόσμου και ότι κατά συνέπεια οι κάτοικοι του Παρισιού θα έπρεπε να μεταφερθούν αλλού, φυσικά σ’ αυτήν την ευτυχή λύση που τους παρουσίαζαν στη συνέχεια της ξενάγησης. Μόνο που παρέλειψαν να αποκαλύψουν πόσο θα κόστιζε η κατασκευή αυτών των ζωνών συγκέντρωσης του πληθυσμού: για παράδειγμα, πόσα χρόνια εντατικοποιημένης οικονομικής σκλαβιάς αντιπροσωπεύει η αγορά ενός διαμερίσματος σ’ αυτά τα συγκροτήματα. Και την μετέπειτα ισόβια πολεοδομική κάθειρξη σ’ αυτήν την καινούργια ιδιοκτησία. Εν τω μεταξύ οι κοινωνιολογικές έρευνες , που το μεγαλύτερο ελάττωμα τους είναι ότι προσφέρουν επιλογές ανάμεσα στις αθλιότερες παραλλαγές του υπάρχοντος, είχαν ήδη καταφέρει να αποδείξουν ότι ένα 75%των κατοίκων των μεγάλων συγκροτημάτων ονειρεύονταν και ονειρεύονται να αποκτήσουν ένα σπιτάκι με κήπο.

 ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΑΖΕΣ ΚΑΙ ΧΡΕΟΣ

Στις πόλεις  λοιπόν κατασκευάζονται γι’ αυτή τη κοινωνία της μάζας, οι μορφές που την αναπαριστούν με ακρίβεια, συγκεντρώνοντας τις τελειότερες προϋποθέσεις για την ομαλή λειτουργία της, την ίδια ακριβώς στιγμή που στο χώρο, στη σαφέστατη γλώσσα της οργάνωσης της καθημερινής ζωής, εκφράζονται οι βασικές αρχές της αλλοτρίωσης και της εξάρτησης. Οι πλευρές της κρίσης αυτής της κοινωνίας απεικονίστηκαν από την πολεοδομία - και με την επικάλυψη ενός συντεταγμένου  σχεδιασμού - ακόμα και ως πρόκληση για καινοτομία (πολυχώροι εκφραστές των multimedia, κέντρα τέχνης και πολιτισμού, συνεδριακά κέντρα κ.λπ.). Τα ανωτέρω αναφερόμενα ως «κέντρα έλξης» στην πολεοδομική ορολογία «οραματίζονται» με οικονομικούς όρους αλλά με πολιτιστικό περιτύλιγμα να καλύψουν τις κοινωνικές ανάγκες ως χωροταξικοί κόμβοι, που αφουγκράζονται τα συμπεράσματα των κοινωνικών επιστημών σε σχέση πάντα με την αταβιστική συμπεριφορά των μαζών. Οι χώροι αυτοί εκμεταλλεύονται το καταναλωτικό συναγελασμό αξιοποιώντας το αρχιτεκτονικό τους status ως αντικατοπτρισμό της συμμετοχής στη κοινωνία - σε μια «πολιτευόμενη» κοινωνία στην οποία η συμμετοχή προσανατολίζεται προς «κάτι στο οποίο είναι αδύνατο να συμμετάσχεις».

ΧΡΕΟΣ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΩΝ : Η κρατική αρχιτεκτονική, η λειτουργική αρχιτεκτονική, η αρχιτεκτονική της ασφάλειας, η βιοκλιματική αρχιτεκτονική, η αρχιτεκτονική της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, η αρχιτεκτονική του ισοζυγίου του άνθρακα κλπ.

Με τη Μπραζίλια π.χ., η λειτουργική αρχιτεκτονική φανερώνει ότι στην πλήρη ανάπτυξη της είναι η αρχιτεκτονική των λειτουργιών, των υπαλλήλων, όργανο και μικρόκοσμος της γραφειοκρατικής Κοσμοθεώρησης. Τελικά η ανάπτυξη του περιβάλλοντος στις πόλεις είναι ο τρόπος με τον οποίο ο καπιταλισμός διαμορφώνει τον εκάστοτε χώρο. Το μεγαλύτερο επίτευγμα του είναι η επιλογή μιας ορισμένης υλοποίησης του δυνατού - αποκλείοντας άλλες. Αυτό όμως δεν είναι παρά το προοίμιο μιας επόμενης επερχόμενης επιβολής, μιας εκ νέου υλοποίησης ενός επενδυτικού σχεδιασμού ως μόνου «δυνατού», αιτία της οικονομικής αρχής της δημιουργίας χρέους - ως μοναδικής προϋπόθεσης  διατήρησης του πολεοδομικού χώρου σε κατάσταση δεδομένων οικονομικού κέρδους - επενδύοντας πάντα στο χρέος. Η "κοινωνία της θετικότητας" υιοθετώντας το σλόγκαν Yes we can ανάγει τη κυρίαρχη συμπεριφορά του θετικισμού σε  αυτοεκμετάλλευση, χωρίς να λαμβάνει υπ’ όψη της, όπως πολύ καλά γνωρίζουν οι οικονομολόγοι, ότι η ανάπτυξη σε δολάρια είναι αποσυνδεδεμένη από την ανάπτυξη σε υλικές παροχές και σε περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η «δυνατότητα» επιλογής μιας ορισμένης υλοποίησης του δυνατού - όπως ορίζεται στα πλαίσια του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού - είναι η μέγιστη οικονομική δύναμη, βάσει της οποίας μπορεί κάποιος να ασκεί «επιρροή» για να επιβάλλει αυτό το οποίο δύναται να «μεγιστοποιήσει» - ως δυνατότητα - και να το εγκαταστήσει ως το μόνο δυνατό - με σκοπό το «χρέος». Μέσα στα οικονομετρικά πλαίσια σχεδιασμού και μόνο, αυτό που επιβάλλεται πολεοδομικά ως ανάπτυξη αφαιρεί από το πολίτη το κομμάτι του πολεοδομικού χώρου που του αναλογεί κατά το φυσικό - κι όχι κατά το «αισθητικό» - δηλαδή τη ποιότητα ζωής. Στους δήμους της χώρας υπάρχουν γραφεία που στη δικαιοδοσία τους έχει οριστεί η προστασία της ποιότητας ζωής. Πως όμως ορίζεται η ποιότητα ζωής; Κατά την Συνταγματική υποχρέωση του κράτους  ή κατά το …κατά τόπους δυνατό; Η ποιότητα ζωής συμπιέζεται μέσα στον πολεοδομικό ιστό με σκοπό το χρέος.

 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΣΤΟ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΤΑΞΕΩΝ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΧΡΕΟΥΣ.

Η πολεοδομία ακολουθεί τη κίνηση αποσύνθεσης και της αισθητικής - και, όπως και εκείνη (η αισθητική), μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένας παραμελημένος κλάδος της εγκληματολογίας. Που βρίσκεται το έγκλημα;  Η πολεοδομία υφαίνοντας ως χωροταξική αρχή τον ιστό της κατηγοριοποιεί σε όλη την επικράτεια την ανθρώπινη δραστηριότητα μετατρέποντας την σε «τάξη πραγμάτων». ‘Έτσι εμφανίζονται χωροταξικές κατηγοριοποιήσεις που αποδίδουν κριτήρια με ταξικό χαρακτήρα στις συνοικίες των πόλεων, τις κωμοπόλεις, τα χωριά, τους οικισμούς, τους αγρούς, τους δρόμους, τα δημόσια έργα κ.λπ. Το κρυμμένο καταστατικό της πολεοδομίας στην ουσία παραποιεί την, προς όλους τους πολίτες αναλογικότητα (το κοινό), παρέχοντας τους τελικά αυτό που τους αναλογεί σε σχέση με τη περιοχή που κατοικούν (την τάξη που ανήκουν). Τελικά διαμορφώνει το πλαίσιο καθορισμού των αντικειμενικών αξιών κατά περιοχή, μεταβάλοντας την πολιτική αντιθετότητα των κοινωνικών τάξεων σε χρέος, αφού η αντικειμενική αξία συνιστά χρέος ως χρηματιστηριακή αξία δυνατότητας διαβίωσης - προβολής. Πέρα λοιπόν από το πλούτο που ο καθένας κατέχει ή δεν κατέχει η πολεοδομία θα όφειλε να καταβάλει σε όλους - αυτό που σε όλους αναλογεί ως κοινό κι όχι ως χρέος, αιτία της πρόταξης κοινωνικού κύρους - παρέχοντας την δυνατότητα σε κάθε πολίτη να προσπορίζεται τον χωροταξικό πλούτο που του οφείλεται από το κράτος ως κοινό - αφού το κοινό είναι αγαθό - και όχι  χρέος που συνιστά αγορά αγαθού.

.

Πάνω σε κείμενα των Attila Kotanyi, Raoul Vaneigem, Byung-Chul Han, Tim jackson, David Bollier, Thomas Mann......